حوزه| کاربرد سنتهای الهی در هوش مصنوعی بررسی شد
شفقناقم- امکان سنجی کاربرد سنتهای الهی در هوش مصنوعی و دانش شبیه سازی با حضور عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست عصرانه فناوری های هوشمند ستاد راهبری فناوری های هوشمند حوزه های علمیه بررسی شد.
به گزارش شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین بهمنی در نشست عصرانه ستاد راهبری فناوری های هوشمند حوزه های علمیه اظهار داشت: حدود هشت قرن پس از ظهور اسلام ابن خلدون و مقریزی نسبت به سنتهای الهی در قرآن توجه پیدا کردند وکوشیدند آن را در تحلیل رویدادهای اجتماعی به کار گیرند. بعد از قرن هشتم تا 150 سال گذشته به بحث سنتهای الهی در آثار قرآنی پرداخته نشده است ولکن درآثار تفسیری و قرآن پژوهی بدون آنکه نامی از سنتهای الهی برده شود به تحلیل و بررسی مصادیق سنتهای الهی پرداخته شده است.
او افزود: تحلیل و بررسی سنتهای الهی در آثار سید احمد خان هندی آغاز می شود و با جوهری مصری ادامه پیدا می کند و همچنین می توان به آثار علمی علامه طباطبایی،آیت الله مصباح ، شهید مطهری و غیره اشاره نمود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در دوره معاصر، علما و دانشمندانی مثل علامه طباطبایی و شهید مطهری، شهید صدر، مرحوم مصباح یزدی و مرحوم صفایی حائری فراوان از سنتهای الهی سخن گفتند و تلاش کردند که آن را در تبیین رویدادهای اجتماعی به کار گیرند.
او خاطرنشان کرد: بازگشت به سنتهای الهی مجددا با بحثهای مصداقی آغاز می شود بدون آنکه به مفهوم سنتهای الهی تاکید شود و از صد سال اخیر به ویژه در آثار تفسیری بر مفهوم سنتهای الهی نیز تاکید می شود که ادامهدهندگان این مسیر همان علما و دانشمندان ایرانی که اشاره شد، هستند. بنابراین یک پیشینه شگفتی درباره سنتهای الهی وجود دارد.
بهمنی گفت: اخیرا، برخی مراکز در صدد برآمدند از سنتهای الهی در شبیه سازی رویدادهای اجتماعی و هوش مصنوعی استفاده کنند.
او در ادامه، به هفت چالش در خصوص امکان سنجی کاربرد سنتهای الهی در شبیه سازی و هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: اولین چالش؛ شناسایی و استخراج سنتهای الهی است. تا زمانیکه سنتهای الهی استخراج نشوند و در اختیار قرار نگیرند، شبیه سازی صورت نخواهد گرفت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دومین چالش را دشواری تجربه و مشاهده علمی سنتهای الهی و سومین چالش را کمینه بودن سنتهای علت تام ذکر کرد و افزود: ما برای شبیه سازی نیازمند قوانین و سنت هایی هستیم که رابطه علی موجود به شکل علت تام باشد درحالیکه سنتهایی که در قرآن کریم بیان می شوند، شماره اندکی از آنها علت تام هستند و شماره فراوان تری از آنها علتهای اقتضا و جزءالعله هستند.
او چهارمین چالش امکان سنجی کاربرد سنتهای الهی در شبیه سازی و هوش مصنوعی را دشواری تبدیل علتهای اقتضاء به علت های تام عنوان کرد و گفت: باید بتوان علل اقتضا را ترکیب و ضمیمه یکدیگر کرد و از طریق دستیابی و کشف علل و اجزای دیگر، به علت تام دست یافت.
بهمنی، پنجمین چالش را تعیین کمیتهای این علل عنوان کرد و بیان داشت: ما از طریق سنتها فی الجمله رابطه علی میان رویدادها را متوجه می شویم اما با تحقق چه مقدار از این علل از لحاظ کمی و کیفی همچون تعداد، زمان و… معلول محقق خواهد شد؟
او ششمین چالش را آزمون دانست و افزود: اگر چالش های قبلی حل شوند، در مرتبه بعدی برای آنکه بتوانیم دانش مدل سازی شده داشته باشیم و شبیه سازی کنیم نیاز داریم که آنها را در عالم واقع، آزمایش و به طور دقیق تجربه و مشاهده علمی کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: هفتمین چالش پیش بینی ناپذیری رویداهای انسانی است. رویدادهای انسانی یک خصلتی دارند که برخی علما و دانشمندان معتقد هستند که رویدادهای انسانی پیشبینیناپذیر هستند و تا چیزی پیشبینیپذیر نباشد ایجاد شبیهسازی در آن ناممکن است یا دست کم بسیار دشوار است.
او نتیجه گیری کرد: امکان پذیری سنتهای الهی در شبیه سازی رویدادهای اجتماعی و هوش مصنوعی در گرو فائق آمدن بر تمام چالش های نامبرده خواهد بود.
بهمنی گفت: بررسی ها نشان می دهد تاکنون تنها چالش اول و اندازهای چالش دوم حل شده است و پنج چالش دیگر لاینحل باقی مانده است بنابراین اگر بخواهیم سامانه های شبیه سازی هوشمند نسبت به سنت های الهی ایجاد کنیم لازم است که بر چالش های دیگر نیز فائق آییم.
او در تعریف سنت الهی به تعریف آیت الله مصباح یزدی اشاره کرد و گفت: مرحوم مصباح یزدی، سنت الهی را این گونه تعریف می کنند: «ضوابط یا روش هایی در افعال الهی که امور عالم بر پایه آنها تدبیر و اداره می شود». به رغم آنکه علما و دانشمندان ما به سنتهای الهی توجه نموده اند ولی هیچ کدام از آنها تعریف آکادمیکی از سنت های الهی ارائه نکرده اند. البته ما به مطلق سنتهای الهی نمی پردازیم بلکه مراد ما سنتهای اجتماعی قرآن است. سنتهای اجتماعی قرآن آن دسته ازسنتهای الهی است که در زندگی اجتماعی انسان جریان دارد و متاثر از کنش های انسانی ایجاد میگردد. مانند سنت ولایت، نصر، بلا و استدراج و مانند آن.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با بیان اینکه سنت های الهی به دو دسته سنتهای تکوینی و تشریعی تقسیم می شوند، گفت: سنتهای تکوینی خداوند با اوصافی همچون تبدیل ناپذیر، تخلف ناپذیر و تحویل ناپذیر در قرآن به آن اشاره شده است. آیه 43 سوره مبارکه فاطر می فرماید: «فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا» اما در مقابل سنت های تشریعی ، شرعی و قانونی هستند و تخلفپذیر هستند و در جریان این سنت ها اجبار به معنای کلامی وجود ندارد. سنت های تشریعی الزامی هستند ولی اجباری نیستند. درحالیکه سنتهای تکوینی تنها توسط خداوند مقرر میشوند ولی سنت های تشریعی توسط انسان نیز میتواند مقرر گردد.
او ادامه داد: پیش فرض های اساسی ما در این بحث عبارتند از: اولا ما هستی را سنت مند می دانیم در مقابل این دیدگاه آتئیست ها هستند که عالم را تصادفی می دانند. ثانیا کنشهای اجتماعی انسان را هم ما سنت مند می دانیم که به وسیله فاعل مختار انجام می شود و قوانین خاصی بر آن حاکم است. ثالثا امکان شناخت سنتهای جاری در هستی نیز یکی از مبانی معرفت شناسی ما است در مقابل نظر کسانی است که شناخت سنتهای حاکم بر هستی را ناممکن می دانند مثل لاهوتیان مسیحی که قائل به سنت مندی عالم هستند ولی اذعان می کنند که سنت ها امر غیبی هستند و شناختپذیر نیستند. چهارم وجود سنتهای الهی و اجتماعی در قرآن است. پنجم امکان شناخت قوانین تجربی از وحی است. ما حتی تمام قوانین تجربی معمولی را تجربه و مشاهده نمیکنیم بلکه نتایج مطالعات دانشمندان در کتاب ها را مطالعه میکنیم و افرادی که آن منابع را مطالعه کرده اند به ما نسبت به محتوای آن اطلاع می دهند. بنابراین بخش بزرگی از دانش تجربی از طریق نقل کسب میشود.
بهمنی تصریح کرد: در سنت پژوهی قرآنی ما سنت ها را از طریق نقل بدست می آوریم. این نقل، نقل وحیانی است. بنابراین امکان شناخت قوانین تجربی از طریق وحی در مقابل نظریه پوزیتویست ها است که تجربه را تنها از طریق مشاهده میدانند. ششمین پیش فرض ما امکان بهره مندی از سنت های الهی است که هم می توانیم بشناسیم و هم بهره مند شویم اینکه خداوند متعال این ها را بیان کرده است نه فقط برای آن است که بدانیم بلکه در کنار دانستن بتوانیم از آنها بهره مند شویم.
او گفت: کاربرد علمی سنت ها سطحی از آگاهی از سنت ها می باشد که فراتر از آگاهی های معمولی و روزمره است چراکه دانشمندان علوم مختلف تجربی با آگاهی و به کارگیری برخی سنتها و قوانین موجود در عالم به دستآوردهای چشم گیری می رسند. مثلا آگاهی از قوانین بیولوژیک، بهرهمندی از سلولهای بنیادین جهت ترمیم اعضای آسیب دیده بدن را حاصل می کند، آگاهی از قوانین شیمی و فیزیک هسته ای برای مهار انرژی هسته ای به کار گرفته می شود، آگاهی از قوانین فیزیک کیهانی، سفر به کرات دیگر را ممکن می سازد و همچنین آگاهی از سنت های مربوط به نباتات و گیاهان، تحول و بهینه سازی در تولید محصولات کشاورزی را در پی خواهد داشت. بنابراین آگاهی از قوانین همیشه همراه با کارکردهای علمی فوقالعاده و مهم است. راه رسیدن به شبیه سازی آن است که ما پیش از آن دانشی مدل شده و ریاضی وار داشته باشیم. اگر ما میخواهیم سنتهای الهی واجتماعی در قرآن را شبیه سازی کنیم لازمه اش آن است که ما به یک دانش مدل شده و ریاضی وار در حوزه سنت های الهی دست پیدا کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه، به بررسی چالش های مذکور پرداخت و گفت: اولین گام برای آنکه بر اساس سنت های الهی مذکور در قرآن بتوان در ایجاد شبیه سازی و تولید سامانه های مبتنی بر هوش مصنوعی یا کاربردهای دیگر بهره مند شد، دسترسی به سنتهاست. ما به سنتهای الهی اجتماعی دنیایی نیاز داریم که فی الجمله به آن رسیده ایم.
او به پنج مولفه برای شناسایی و استخراج سنت های الهی اشاره کرد و افزود: اول؛ دادهها خبری و توصیفی باشند. دوم؛ داده ها قضیه حقیقیه باشند یعنی بر مصادیق موجود و مفروض دلالت کنند(قضایای شخصیه نمی توانند حامل سنت های الهی باشند) سوم؛ مولفه انسانی بودن به لحاظ موضوع است. چهارم؛ کنشی بودن به لحاظ محمول یعنی تا زمانیکه کنشی از انسان را این قضیه حقیقیه بیان نکند، نمی تواند یک سنت اجتماعی انسانی باشد. و پنجم که پیش از این نیز به آن اشاره شد به لحاظ ظرف، ظرف جریان سنت دنیا باشد. البته برخی داده های تشریعی به دلالت التزامی به روابط علی و معرفت توصیفی دلالت دارند مثلا آیه 45 سوره بقره بیان می کند: «وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» که از این آیه شریفه رابطه علی میان صبر وصلاه با استعانت و کمک گرفتن دانسته می شود.
بهمنی اظهار داشت: چالش دوم؛ کمینه بودن مشاهده و تجربه مستقیم سنتهاست. ما وقتی که سنتها را از قرآن استفاده می کنیم یعنی به طور مستقیم از نقل وحیانی استفاده می کنیم برای آنکه به این سنن به شکل عین الیقین برسیم نیاز دارد که شخصا آنها را تجربه کنیم. زیرا چیزی را که تجربه می کنیم غیر از آن چیزی است که می شنویم حتی ابراهیم نبی از خداوند تعالی با اینکه اصل معاد و بازگشت انسان را قبول داشت، باز از خداوند تمنا کرد: «رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَی» این مشاهده و رویت انسان را وارد سطح معرفتی بالاتری خواهد کرد. مشکلی که در سنتهای الهی وجود دارد آن استکه مشاهده کردن این موارد و تجربه مستقیم آن به ندرت اتفاق می افتد. کمی سطح دانش ما را در این باره دشوار میکند. برخی سنت ها را ما به کرار تجربه می کنیم. اما برخی سنت ها را به ندرت تجربه میکنیم مثلا سنت مرگ را به کرات مشاهده می کنیم.«کل نفس دائقه الموت». اما بسیاری از سنتهای الهی را نمی توان تجربه کرد چراکه زمان زیادی نیاز دارند و لازم است چندین نسل مورد بررسی قرار گیرند مثل آیه34 سوره مبارکه اعراف می فرماید:« لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ» شاید ما اجل امت ها را در طول عمرمان شاهد نباشیم یا بسیار اندک تجربه کنیم. ما قادر نیستیم که شمار فراوانی از سنت های حتمی الهی را که خداوند متعال به آن خبر میدهد تجربه کنیم و مشاهده و تجربه مستقیم نسبت به آنها نخواهیم داشت. این یک چالش بزرگ است البته فیالجمله برخی از سنتهای الهی را ما تجربه می کنیم یا در قصه های قرآن بازگو می شوند. همین گزارشهای تاریخی و قصص قرآن سطحی از کمینه بودن مشاهده و تجربه را جبران می کند.
او ادامه داد: سومین چالش؛ کمینه بودن سنتهای بنا کننده علت های تام است. به این بیان که اگر این متغیر اتفاق افتد، آنگاه آن متغیر حتمی خواهد بود. اما در قرآن بسیاری از سنن به صورت اقتضا بیان شده است. بهطورخلاصه، آیاتی که با لعل بیان شدهاند همه علت اقتضا خواهند بود. این مطلب را مرحوم آیت الله معرفت در کتاب التفسیر الاثری الجامع صفحه 218 و 219 به خوبی توضیح داده اند بر خلاف نحویان و ادیبان که می گویند، لعل حتمی الوقوع است و خلاف وضع لعل رای داده اند. با بررسی قرآن دانسته می شود که لعل در علت اقتضا استعمال شده است. البته این رابطهی علی، حتمی و دائمی است اما در حد علت اقتضا است.آیه 200 سوره آل عمران می فرماید:«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» ما از این آیه رابطهی علی اقتضایی برداشت می کنیم اما در چهار آیه ابتدایی سوره بقره: «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ … أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» در اینجا رابطه علی تام برداشت می گردد. یعنی اگر این عناصر محقق شوند، رستگار خواهند بود. علل اقتضایی یعنی سنتی که علت اقتضایی را بیان میکند بسیار فراوان هستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: جالب است که بدانید که اگر ما از علت های اقتضایی بخواهیم در شبیه سازی و دانش مدل شده و هوش مصنوعی استفاده کنیم باید آنان را به علت تامه تبدیل کنیم و همچنین کمیت و فراوانی آنان نیز دانسته شود که هر کدام از علل اقتضا چند درصد، در تحقق معلول موثر هستند. بنابراین کمینه بودن سنتهای بیان کننده علتهای تام یکی از چالش های اساسی ماست که ما اصلا به آن نپرداختیم و نیازمند آن هستیم که بتوانیم آن را حل نمائیم.
او چالش چهارم را تبدیل علت اقتضا به علت تام عنوان کرد و یادآور شد: آیه 6 سوره مبارکه مائده بیان می کند: «كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» در واقع آیه شریفه، صرفا به وجود رابطه اقتضایی نه رابطه تام میان تبیین و شکر اشاره دارد. فلذا تنها انتظار می رود در اثر تبیین، شکر محقق گردد. اگر بخواهیم این سنت را به سامانه شبیه سازی و هوش مصنوعی منتقل کنیم، لازمه اش آن است که علت تام شکر بدست آمده باشد در حالیکه تبدیل علت اقتضا به علت تام، مشکل است و هنوز دانشآن در اختیار ما نمی باشد.
بهمنی، چالش پنجم را چالش تعیین کمیت موثر در روابط علی عنوان کرد و یادآور شد: خداوند متعال در آیه 2 سوره مبارکه فرقان می فرماید«وَ خَلَقَ کُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْديراً » و همچنین آیه 8 سوره مبارکه رعد «كُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدارٍ» براساس این آیات متوجه می شویم که همه چیز در عالم اندازه پذیر هستند. در علم این بحث مهمی است که آیا همه چیز اندازه پذیر است یا برخی مسائل کیفی هستند و اندازه پذیر نیستند؟ از عبارت کل شیء دانسته می شود، این آیات نص در شمول و عموم می باشد و بیان می کندکه همه چیز درعالم اندازهپذیر می باشد. آنچه اندازهپذیر است شناختپذیر نیز است. حداقل در اموری که به زندگی ما مربوط می شود شناختپذیرند. ما باید راهش را پیدا کنیم که خیلی پیدا نکردیم. هر چند گاهی کمیتهای الهی با کمیتهای ما متفاوت است مثل آنکه خداوند در آیه 47 سوره مبارک حج می فرماید: «إِنَّ يَوْماً عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» ما باید تفاوت یوم عندالله و یوم دنیا را روشن کنیم. این نیاز به جهاد و اجتهاد علمی دارد. به هر حال ما به این دانش دست پیدا نکرده ایم که به کمیت های موثر در روابط علی موجود در سنن الهی راه پیدا کنیم. خداوند در آیه 2 تا 4 سوره انفال بیان می کند : «إِنَّمَا المُؤمِنونَ الَّذينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَت قُلوبُهُم وَإِذا تُلِيَت عَلَيهِم آياتُهُ زادَتهُم إيمانًا ، الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ ، أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَمَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ» این آیه رابطه علی میان پنج عامل عاطفی و رفتاری با تحقق ایمان حقییقی را بیان می کند. یک نمودار کامل از عناصر علی و معلولی را پشت سر هم بیان می کند: وجل قلب در اثر ذکر خدا، افزایش ایمان در اثر تلاوت آیات قرآن، توکل بر خدا ، اقامه مستمر نماز (بدلالت فعل مضارع) و انفاق مستمر زکات(بدلالت فعل مضارع) ایمان حقیقی را نتیجه می دهد.در واقع این یک سنت الهی است و روابط علی کاملا روشنی هستند اما اینکه ترکیب پنج علت یاد شده سبب شکل گیری ایمان حقیقی می شوند برای شبیه سازی کافی نیست. اگر بخواهیم ادعا کنیم که این اتفاق حتما رخ خواهد داد ما نمی دانیم چه مقدار از وجل قلب و افزایش ایمان و توکل و اقامه نماز و انفاق با چه میزانی و درجه خلوصی از نیت موجب ایجاد ایمان حقیقی می گردد. تمام این موارد متغییرهایی دارند که ما علم به آنها نداریم و صرفا علم به این مطلب داریم که اگر این متغییر ها به همین فرآیند رخ دهند، ایمان حقیقی حاصل می گردد. اما برای شبیه سازی و تولید سامانه هوشمند هوش مصنوعی به نظر نمی رسد که این حد از آگاهی کفایت کند. بنابراین چالش پنجم نیز حل نشده است. علما و دانشمندان ما لازم است به این عناصر بپردازند. حتما راهی برای رسیدن به این اندازه ها وجود دارد حتی از دلالتهای آیات و روایات می شود در این زمینه کمک گرفت.
او چالش ششم را ایجاد نمونه آزمایشگاهی سنتهای الهی عنوان کرد و گفت: ما معمولا در علوم تجربی مثل فیزیک و شیمی، می توانیم در محیط های کوچک شبیه سازی یا مدل سازی کنیم و نمونه های آزمایشگاهی آن را تولید نماییم. اما ایجاد نمونههای آزمایشگاهی سنتهای الهی تصورآن، مشکل و دور از ذهن می باشد. مثلا در آیات ذیل میان استغفار و متمتع شدن از ارسال باران، ازدیاد قوت و رحمت و امداد الهی رابطه علی برقرار شده است. آیه 3 سوره مبارکه هود «وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَتاعاً حَسَناً» إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى» آیه 52 سوره مبارکه هود «وَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ » آیه 90 سوره مبارکه هود «وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ» این آیات به روشنی و بدون تردید به رابطه علی میان استغفار و موارد یادشده یعنی متمع شدن، ارسال باران، ازدیداد قوت، رحمت و امداد الهی دلالت دارند. با آگاهی به این روابط علی بدون آگاهی از کمیتهای دقیق نمی توان امکان ساماندهی دانش مدل شده برای شبیه سازی و هوش مصنوعی را تولید کرد. یعنی ما باید این موارد را به محیطهای آزمایشگاهی وارد کنیم، آزمایش انجام بدیم تا به کمیتها دسترسی پیدا کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چالش هفتم را پیشبینی ناپذیری افعال انسان ها و بالتبع رویدادهای اجتماعی دانست که درحقیقت خلاصه 6 چالش قبلی است و ادامه داد: زمانیکه امری پیشبینیپذیر شود در واقع همه چالشهای قبلی حل شدهاند. ولی نسبت به پیشبینیناپذیری تنها به یک عنصر اساسی خواهیم پرداخت که در چالش های پیشین نیست.
او اضافه کرد: انسان خصلتی به نام اختیار دارد که خداوند متعال در خلقت وی قرار داده است که به این واسطه وی را پیشبینیناپذیر کرده است. در میان علما و دانشمندان ما مرحوم آیتالله مصباح یزدی با صراحت پیش بینی قطعی آینده را ناممکن می داند. تعبیر ایشان این است که پدیدههای اجتماعی و حوادث تاریخی مانند هر نوع پدیده و حادثه دیگری تابع اصل علیت و مشمول نظام علی و معلولی است. در پدیده های انسانی و اختیاری همواره یکی از اجزای علت تامه اراده خود انسان است و این اراده را ما نمی دانیم که چگونه شکل خواهد گرفت. ایشان تصریح می کنند که تاثیر اراده بشر بر پدیده های اجتماعی و تاریخی پیش بینی قطعی آینده جامعه و تاریخ را غیر ممکن می سازد. البته این بحث در میان دانشمندان اسلامی و غربی اختلافی است بهطوریکه برخی پیش بینی آینده جامعه و تاریخ را امکان پذیر و برخی غیر ممکن میدانند.
بهمنی خاطرنشان کرد: کاربرد سنتهای الهی اجتماعی دردانش مدل سازی و شبیه سازی و هوش مصنوعی در گرو حل این چالش ها است. تاکنون چالش اول یعنی شناسایی و استخراج سنتهای الهی اجتماعی از قرآن و تا اندازه ای چالش دوم یعنیکمینه بودن مشاهده و تجربه مستقیم سنتها حل شده است و چالش های دیگر یعنی کمینه بودن پیشینه تجربی سنتهای الهی، دشواری تبدیل علتهای اقتضا به علت تام، دشواری تعیین کمیتها ، دشواری ایجاد نمونه آزمایشی، پیشبینیناپذیری رویدادهای انسانی کماکان لاینحل باقی مانده است. حل چالش های یادشده مستلزم انجام مطالعات گسترده ، عمیق و دقیق می باشد و حل نشدن چالشهای یاد شده مانع ساماندهی دانش مدل شده و شبیه سازی هوش مصنوعی بر اساس سنت های الهی است. بنابر توضیحات یاد شده امکان پذیری کاربرد سنتهای اجتماعی قرآن در شبیه سازی رویدادهای اجتماعی و هوش مصنوعی در گرو فائق آمدن بر همه چالش های هفتگانه یاد شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.