حجت الاسلام بهمنی در گفت وگو با شفقنا: سنگ اول بنای سخن با خدا، کرنش و عبودیت است/ یادآوری اسماء الهی مناسبترین وسیله برای گفت وگو با خداست

شفقناقم- عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در تعامل با خداوند ابتدا باید پیش فرض هایی شکل بگیرد، از جمله آنکه، ما بنده و عبد هستیم و او خدا و معبود ماست. همین نسبت سبب می شود که ما با خدا با کرنش صحبت کنیم و برای اینکه با خدا صحبت کنیم شاید طبق آیه «… وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ…»، مناسبترین وسیله سخن گفتن با خدا می تواند، یادآوری اسماء الهی باشد.

حجت الاسلام والمسلمین سعید بهمنی در گفت وگو با شفقنا با بیان اینکه در قرآن کریم برای گفت وگوی مطلوب اوصافی ذکر شده است، اظهار داشت: یکی از ویژگی هایی که برای گفت وگوی صحیح و مطلوب در سوره احزاب بیان شده، «قول سدید و محکم» است؛ «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقولوا قَولًا سَدیدًا». همچنین در آیه ۳۵ سوره اسرا، «قول احسن» به عنوان ویژگی سخن مطلوب عنوان شده است.

او تصریح کرد: «احسن» صفت تفضیلی و نسبی است به این معنا که «برتربودن» در موقعیت های مختلف می تواند متفاوت باشد. مثلا در تعامل با دشمن می تواند سخن درشت در برابر تهدید، شعار در برابر شعار و به طور کلی پاسخ متقابل، «سخن احسن» باشد. اما «سخن احسن» در برابر والدین می تواند، تواضع، کرنش و نرمش باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: در برخی عبارات، سخن از «مجادله احسن» است که ویژه اهل کتاب غیرحربی است.

او به داستانی در این زمینه اشاره کرد و افزود: در یکی از نبردها، مشرکان روی تپه ای قرار گرفته و شعار می دهند: «اعلو هبل… اعلو هبل». پیامبر به امیرالمومنین (ع) می فرماید: «شما هم بروید شعار دهید». حضرت در برابر شعار آنها می فرماید: « الله اعلی و اجل».

بهمنی با اشاره به اوصاف عمومی سخن در قرآن کریم بیان کرد: خداوند در آیه دوم سوره صف می فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟! ». گاهی در سخنان خود عنوان می کنیم که چیزی مطلوب است یا دیگران را به امر مطلوبی دعوت می کنیم درحالیکه خودمان عامل به آن نیستیم. در آیه بعد (آیه سوم سوره صف) خداوند می فرماید: « کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی‌کنید! ».

زیباترین توصیه ها در مورد گفت وگوی مطلوب را در رساله حقوق امام سجاد می بینیم

او به روایات اهل بیت (ع) در زمینه توصیه به سخن مطلوب اشاره کرد و گفت: زیباترین، پیشرفته ترین و تکنیکی ترین توصیه ها در رساله حقوق امام سجاد (ع) است. یکی از موارد، حق مدعی برمدعی علیه است؛ امام سجاد(ع) در آنجا می فرمایند: « و اما حق کسیکه علیه تو اقامه دعوی نموده و خصم تو حساب می شود؛ آنست که اگر در دعوایش علیه تو صادق است و حق به طرف اوست ؛ در پی بی اعتبار کردن حجت و دلیلش نباش و بـرای باطل نمـودن دعوایش تلاش نکن…». این سخن، یک امر بازدارنده به منظور جلوگیری از گسترش درگیری در جامعه اسلامی است. امام (ع) در ادامه می فرماید: «اگر در ادعای خود ناحق بود، .اما اگر در دعوایش کاذب است ؛ با او مدارا کن ؛و او را از خـدا بترسان و از هر مذهب و دینی که پیروی می کند برایش دلیل بیاور تا متوجه زشتی کارش شود و با یاد آوری عذاب قیامت و مرگ او را از راه باطل برحذر دار». امام (ع) همچنین توصیه می کنند: «از محل دعوا خارج نشوید و متمرکز بر دعوا شوید»؛ به دیگر سخن، اگر طرف مقابل به شما حرف نامربوطی زد، شما دوبرابر به او نگوئید بلکه متمرکز بر دعوا شوید.

سنگ اول بنای سخن با خدا، کرنش و عبودیت است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در مورد ادب گفت وگو در برابر خداوند بیان داشت: در تعامل با خداوند ابتدا باید پیش فرض هایی شکل بگیرد، از جمله آنکه، ما بنده و عبد هستیم و او خدا و معبود ماست. همین نسبت سبب می شود که ما با خدا با کرنش صحبت کنیم و برای اینکه با خدا صحبت کنیم شاید طبق آیه «… وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَهَ…»، مناسبترین وسیله سخن گفتن با خدا می تواند، یادآوری اسماء الهی باشد.

او با بیان این مطلب که واژه «ربّ»، «ربّنا» فراوان در قران دیده می شود، گفت: «ربّ» یکی از اسماء حسنای الهی است. موسی (ع) وقتی از ملک فرعون دور می شود، می گوید: « رَبِّ إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ». یا مومنان وقتی می خواهند اعلام کنند که ما ندای پیامبر را پاسخ دادیم و مومن شدیم، پس ما را بیامرز، می گویند: « رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلْإِیمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا…». بنابراین سنگ اول بنای سخن با خدا، کرنش و عبودیت است.

بهمنی در عین حال تصریح کرد: ترجمه «ربّنا» به «پروردگار» در زبان فارسی نقدپذیر است، معنای «ربّنا» در فارسی باید «خداوند ما» باشد. خدا معادل «الله» و خداوند معادل «ربّ» قرار می گیرد. خداوند در فارسی به معنای صاحب اختیار است و این با پروردگار تفاوت دارد چون یکی از شئون پروردگار، پرورش دادن است. «ربّنا» نوعی اعتراف به «انّا لله» است که منظومه ای از مفاهیم را در خود دارد.

او با اشاره به روایتی از معصوم گفت: طبق این روایت، شکایت بردن از مشکلات و سختی ها نزد مومنین، شکایت بردن پیش خداست و شکایت کردن از سختی ها و گرفتاری ها نزد کفّار، شکایت از خداست. اما گلایه از سختی ها و مشکلات، از فقر وجودی ما، ضعف خود ماست و شکایت بردن پیش خداوند جزو زیباترین اعترافات است چنانکه در مناجات خمس عشر امام سجاد (ع) بندی داریم با عنوان «مناجات الشاکین». و نقطه عزیمت آن دعا، شکایت از نفس است.

کنش های گفتاری حضرت ابراهیم (ع) با مشرکین الگوی جامعی از مجادله احسن است

این پژوهشگر قرآنی با اشاره به گفت وگوی حضرت ابراهیم (ع) با مشرکان ابراز داشت: در سخن حضرت ابراهیم (ع)، هم نوع واکنشی است، هم تهدید است، هم اهانت به بت های آنهاست. کنش های گفتاری حضرت ابراهیم (ع) با مشرکین الگوی جامعی از مجادله احسن است که تنوع گفتار شامل تهدید، تحقیر، اهانت و نرمش در آن دیده می شود که در موقعیت های مختلف، حضرت سخن های مناسب آن موقعیت را دارد.