زمان انتشار : شنبه 6 دی 1399 | ساعت : 15:58 | کد خبر : 208845 |
,

مراجع| حضرت آیت الله سبحانی: رابطه تنگاتنگی بین معرفت النفس و معرفه الله وجود دارد

شفقناقم- حضرت آیت الله العظمی سبحانی گفتند: هرچه شناخت انسان، نسبت به خویشتن بالاتر باشد به همان مقدار معرفتش به خدا بالا می رود، کأنّه یک رابطه تنگاتنگی بین معرفت النفس و معرفه الله است.

به گزارش شفقناقم، مرجع تقلید شیعیان در درس اخلاق خود که به موضوع معرفت شناسی اختصاص داشت، با اشاره به حدیث نبوی «أعرفکم بنفسه أعرفکم بربّه.» بیان داشتند: این حدیث، حدیث بسیار عالی است و این حدیث، غیر از آن حدیثی است که می فرماید: «مَنْ‏ عَرَفَ‏ نَفْسَهُ‏ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ»

ایشان افزودند: اعرفکم بنفسه اعرفکم بربّه: هرچه شناخت انسان، نسبت به خویشتن بالاتر باشد به همان مقدار معرفتش به خدا بالا می رود، کأنّه یک رابطه تنگاتنگی بین معرفت النفس و معرفه الله است ، هر چه معرفه النفس از لحاظ درجه بالاتر رود به همان مقدار، معرفه الله، درجه اش بالا می رود.

آیت الله سبحانی بیان کردند: در منطق می گویند حدّ تامّ آن است که مشتمل بر جنس و فصل باشد؛ مثلا در جوابِ “الانسان ماهو؟” گفته می شود: «حیوان ناطق»: می گویند “حیوان ناطق” حدّ تامّ است زیرا مشتمل بر جنس و فصل است؛ اگر از حکیم ابن سینا، از ارسطو، و از دیگر فلاسفه بپرسیم: «الانسان ما هو؟» میگوید: «حیوان ناطق» امّا اگر از علماءِ اخلاق مثل ملّا احمد نراقی و ملّا مهدی نراقی یا غزّالی یا مرحوم فیض بپرسیم که آیا “حیوان ناطق” حدّ تامّ است؟ می گوید: خیر، حدّ تامّ نیست بلکه این تعریف، تنها بخشی از حقیقت انسان که تعقّل و تفکّر است (ناطق به معنای تعقّل و تفکّر است) را بیان می کند، امّا بخشی دیگر از واقعیت انسان غرائز انسان است، چه غریزه های والا و عالی که میل درونی به عدالت و نیکی، به ماوراء طبیعت است و چه غرائز دانی و دنیا خواهی مثل مسائل جنسی؛ علماء حکمت می گویند حدّ تامّ انسان، “حیوان ناطق” است امّا علماء اخلاق مثل ابوسعید و دیگران، می گویند این “حیوان ناطق” حدّ ناقصی برای انسان است زیرا انسان، “حیوان ناطق” است به همراه قید دیگری و آن “دارای غرائز عالی و دانی بودن” است.

ایشان ادامه دادند: قضاوت بین دو گروه: هر کسی از ظنّ خود شد یارِ من**از درون من نجست اسرارِ من. به نظر، هر دو گروه صائبند، زیرا هر کسی از عینک خودش به موضوع نگاه می کند، ابن سینا و ارسطو عینک تفکّر را به چشم زده و می گویند: «الانسان حیوان ناطق» امّا ملّا مهدی و ملّا احمد نراقی و فیض وغزالی عینک اخلاق را به چشم زده اند و غرضشان تربیت انسان عالی است فلذا به غرائز او توجّه کرده اند زیرا کار اخلاقی، تعدیل غرائز است نه سرکوب غرائز، سرکوب غرائز که معنی ندارد، این غرائزی را که خدا داده است می خواهند تعدیلش کنند تا موجب سعادت او شود.

مرجع تقلید شیعیان ابراز کردند: هر دو گروه راست می گویند و اتفاقا در قرآن کریم به هر دو اشاره شده است، هم به جنبه تفکّر و هم به جنبه غرائز، امّا در مسأله تفکّر: کلمه عقل با تمام مشتقاتش ۴۹ بار در قرآن کریم آمده است و مادّه تفکّر با مشتقاتش در قرآن کریم ۱۹ بار آمده است به علاوه معنای تعقّل و خِرَد با واژه های “اولی النُّهی” و “اولی الالباب” نیز در قرآن کریم آمده است.

ایشان ادامه دادند: آیات قرآن به جنبه تفکّر اشاره نموده است از جمله: ﴿الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّار﴾ .
همچنین قرآن کریم به آن طرف یعنی غرائز نیز اشاره نموده است از جمله: ﴿وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلهْمَهَا فجورَهَا وَ تَقْوَئهَا﴾ در مکتب الهام، بشر با فسق و فجور و تقوا آشنا شده است حتّی قبل از آنکه تحت تربیت انبیاء قرار بگیرد قبل از آن، در آفرینش ما الهام قرار داده است، لذا هر بشری می فهمد کذب و دروغ زشت است و صدق و راستگویی خوب است، عدالت زیبا و ظلم نا زیبا است، معلوم می شود که هم به آن طرف (تفکر) توجّه کرده است و آیات تفکّر را نازل فرموده است و هم به این طرف (غرائز) توجّه کرده است و آیات « وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلهْمَهَا فجورَهَا وَ تَقْوَئهَا » (از طریق الهام به او تقوا و مقابلش را آموخته است) را نازل فرموده است.

آیت الله سبحانی خاطرنشان کردند: از نظر قرآن هر دو تعریف ناقص است، هم تعریف فلاسفه و هم تعریف علماء اخلاق، حتّی اگر هر دو را هم جمع کنیم از نظر قرآن ناقص است که در جلسه بعد توضیح خواهیم داد.

منابع:
۱. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار(للشعیری)، ۱جلد، مطبعه حیدریه – نجف، چاپ: اول، بى تا.
۲. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، الجواهر السنیه فی الأحادیث القدسیه (کلیات حدیث قدسى)، ۱جلد، انتشارات دهقان – تهران، چاپ: سوم، ۱۳۸۰ش.
۳. فتال نیشابورى، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین (ط – القدیمه)، ۲جلد، انتشارات رضى – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۳۷۵ ش.
۴. مثنوی معنوی.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.