زمان انتشار : شنبه 16 آذر 1398 | ساعت : 08:59 | کد خبر : 190530 |

به مناسبت رحلت حضرت معصومه/ بانویی که کریمه است و شفیعه

شفقنا- حضرت معصومه(س) از معدود امامزادگانی است که زیارت او همسنگ زیارت فاطمه زهرا(س) شمرده شده و زیارتنامه او توسط یکی از معصومین(ع) نگاشته و نسل به نسل به دست ما شیعیان رسیده است.

در مورد اهمیت زیارت حضرت معصومه(س) این حدیث موثق از امام جواد(ع) را شنیده ایم که فرمودند: « من زار عمتی بقم فله الجنة؛ هرکس عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود». یا در روایت دیگری از امام صادق(ع) وارد است که فرمودند:« برای خداوند حرمی است که مکه باشد و برای رسول خدا(ص) حرمی است که آن مدینه باشد و برای امیرمؤمنان( حرمی است که آن کوفه باشد و برای ما اهل بیت حرمی است که قم باشد. به زودی فرزندم به نام فاطمه در آن دفن می شود. کسی او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.».

از جمله روایات دیگری که موید جایگاه و مقام حضرت معصومه(س) نزد ائمه معصومین(ع) است، می توان به حدیثی از امام رضا(ع) اشاره کرد که فرمودند:« مَنْ زَارَ الْمَعْصُومَةَ بِقُمٍّ کمَنْ زَارَنی؛ کسی که معصومه(ع) را در قم زیارت کند، مانند آن است که مرا زیارت کرده است».

 

فاطمه معصومه کیست؟

حضرت فاطمه معصومه(س) اول  ذیقعده سال 173 هجری قمری در مدینه چشم به جهان گشود، پدرش موسی بن جعفر(ع) و مادرش نجمه می باشد. او خواهر تنی امام هشتم شیعیان علی بن موسی الرضا(ع) است. حضرت معصومه خواهران و برادران بی شماری دارد اما در پدر و مادر تنها با امام رضا(ع) مشترک است.

ایشان سال 201 هجری مدینه را به سمت مرو جهت دیدار برادر ترک کردند اما در میان راه(ساوه امروزی) مورد حمله ماموران ددمنش عباسی قرار گرفتند و همراهان ایشان که جمعی از خواهران و برادران و برادرزادگان ایشان بودند به شهادت رسیدند. حضرت معصومه(س) بنابرروایتی در ساوه مسموم شده و شهر قم را که آن زمان محل تجمع اشعریون و دوستداران واقعی اهل بیت(ع) بود برای اقامت انتخاب کردند. ایشان تنها 17 روز در این شهر سکنی داشتند و پس از آن در تاریخی که به صورت دقیق معلوم نیست اما برخی متاخرین، 10 ربیع الثانی را احتمال قوی می دانند، دارفانی را وداع گفتند.

 

کریمه اهل بیت؛ لقبی که معصوم برگزید

بر اساس رویای صادق و صحیح نسب شناس گرانقدر، مرحوم آیت الله مرعشی نجفی، این لقب از طرف امام صادق (ع) بر حضرت معصومه (س) اطلاق شده است. در این رؤیا، امام صادق (ع) به آیت الله نجفی که با دعا و راز و نیاز، تلاش پیگیری را برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا (س) آغاز کرده خطاب فرمود: برتو باد به کریمه اهل بیت. بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلام است که در قرآن کریم، از آن به، مقام محمود، تعبیر شده است. همین طور دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام، شفاعت گسترده ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است و می تواند همه اهالی محشر را فرا گیرد. این دو بانوی عالی قدر، صدیقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (س) و شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (س) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (س) همین بس که شفاعت، مهریه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پیک وحی طاقه ابریشمی از سوی پروردگار آورد که در آن، جمله، خداوند مهریه فاطمه زهرا را، شفاعت گنهکاران از امت محمد (ص) قرار داد، این حدیث از طریق اهل سنت نیز نقل شده است. پس از فاطمه زهرا (س) از جهت گستردگی شفاعت، هیج بانویی به شفیعه محشر، حضرت معصومه (س) نمی رسد. بر همین اساس است که حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمودند: با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند.

 

مقام علمی حضرت معصومه(س)

حضرت معصومه(س) بنابر اقوال و روایات معتبره، عالمه محدثه ای بودند که در روزگار عباسیان که دسترسی شیعیان به امام موسی بن جعفر(ع) سخت بود، پاسخگوی سئوالات شیعیان بودند و مردم از برکت وجودی این امامزاده واجب التعظیم بهره می بردند.

نقل شده که روزی جمعی از شیعیان، به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر (ع) و پرسیدن پرسش هایی از ایشان، به مدینه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکی خردسال بیش نبود، تحویل دادند. فردای آن روز برای بار دیگر به منزل امام رفتند، ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش های خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند، غافل از این که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را به نگارش در آوردند. وقتی پاسخ ها را ملاحظه کردند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترک گفتند. از قضای روزگار در بین راه با امام موسی بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجرای خویش را باز گفتند. وقتی امام پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمود: پدرش فدایش. می دانیم که کمال و شخصیت انسان بستگی به علم و پاکی او دارد، او هرقدر در این راستا به پیش رود، کامل تر و ممتازتر خواهد بود، چنان که در قرآن می خوانیم: «ان اکرمکم عندالله اتقاکم؛ همانا گرامی ترین شما در پیشگاه پروردگار، پاکترین شما است.» و نیز می خوانیم: «یرفع الله الذین آمنوا منکم والذین اوتوا العلم درجات؛ خداوند کسانی را که ایمان آورده اند، و کسانی را که علم به آنان داده شده، درجات عظیمی می بخشد.»

چرا حضرت معصومه(س) ازدواج نکرد؟

در مورد دلایل عدم ازدواج حضرت معصومه(س) اقوال مختلفی وجود دارد از جمله کلینی در کتاب خود، وصیتنامه موسی بن جعفر(ع) را آورده است. حضرت امام موسی کاظم(ع) در این وصیتنامه پس از آنکه همه فرزندانش را به تبعیت از امام رضا(ع) فرمان داد، در مورد فرزندانش فرموده: «وان اراد رجل منهم ان یزرج اخته فلیس له ان یزوجهاالا باذنه وامره، فانه اعرف بمناکح قومه». «هرکدام از آنها اگر بخواهد خواهرش را تزویج دهد، بدون اجازه‌ و فرمان امام رضا(ع)چنین حقی را ندارند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج از همه آنها آگاهتر است.»

در جای دیگر از همین وصیتنامه می فرماید: «ولا یزوج بناتی احد من اخوتهن من امهاتهن ولا سلطان ولا عم الا برأیه ومشورته، فان فعلوا ذلک فقد خالفوا الله ورسوله وجاهدوه فی ملکه، وهو اعرف بمناکح قومه، فان اراد ان یزوج زوج، وان اراد ان یترک ترک». «هیچ یک از دخترانم را نباید برداران مادری و سلاطین و یا عموهایشان شوهر دهند، مگر با نظر و مشورت حضرت رضا(ع) اگر بدون اجازه او به چنین کاری اقدام کنند، با خدا و رسول خدا مخالفت ورزیده اند و در سلطنت خدا منازعه نموده اند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج آگاهتر است، پس هرکس را او تزویج دهد اطاعت کند و هرکسی را او تزویج نکند فرمان برد»

نظریه دوم که در مورد عدم ازدواج دختران حضرت موسی بن جعفر(ع) داده اند این است که گفته اند چون برای آن مخدرات هم کفو پیدا نمی شد لذا ازدواج ننمودند.

 

 

زیارت مأثور درباره حضرت معصومه (ع)

یکی از ویژگی های حضرت معصومه (س)، ورود زیارتنامه ای از سوی معصومان (س) درباره ایشان است که پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوی بزرگواری است که زیارت مأثور دارد. بانوان برجسته ای چون: آمنه بنت وهب، فاطمه بنت اسد، خدیجه بنت خویلد، فاطمه ام البنین، زینب کبری، حکیمه خاتون و نرجس خاتون که هیچ شک و تردیدی در مقام بلند و جایگاه رفیع آن ها نیست. هیچ کدام زیارت مأثور از سوی معصومان (س) ندارند و این نشان دهنده مقام والای این بانوی گرانقدر اسلام است.

 

همسنگ بودن زیارت حضرت معصومه(س) با ام ابیها

مرحوم آیت ا. . . سید محمود مرعشی نجفی، پدر آیت ا. . . العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی (ره) بسیار علاقه مند بود که محل قبر شریف حضرت فاطمه زهرا (س) را به دست آورد. ختم مجربی انتخاب کرد و چهل شب به آن پرداخت. شب چهلم پس از به پایان رساندن ختم و توسل بسیار، استراحت کرد. در عالم رؤیا به محضر مقدّس حضرت امام صادق (ع) مشرّف شد. امام به ایشان فرمودند: «عَلَیْکَ بِکَرِیمَه اَهْل الْبَیت، یعنی به دامان کریمه اهل بیت چنگ بزن.» ایشان به گمان اینکه منظور امام، حضرت فاطمه زهرا (س) است، عرض کرد: قربانت گردم، من این ختم قرآن را برای دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتم تا بهتر به زیارتش مشرّف شوم. امام فرمود: منظور من، قبر شریف حضرت معصومه (س) در قم است. سپس افزود: به دلیل مصالحی خداوند می خواهد محل قبر شریف حضرت فاطمه زهرا (س) پنهان بماند؛ از این رو قبر حضرت معصومه را تجلی گاه قبر شریف حضرت فاطمه زهرا (س) قرار داده است. اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد و جلال و جبروتی برای آن مقدّر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهر حضرت معصومه (س)داده است. مرحوم آیت ا. . . مرعشی نجفی هنگامی که از خواب برخاست، تصمیم گرفت به قصد زیارت حضرت معصومه (س) رهسپار ایران شود و بی درنگ همراه خانواده اش نجف اشرف را به قصد زیارت کریمه اهل بیت (س) ترک کرد.

 

زیارت حضرت معصومه(س) در سیره علما

از زمان حضور حضرت معصومه(س) در قم، این شهر از نظر علم و دانش توسعه چشمگیری یافت و عالمان و محدثان زیادی در این شهر به برکت وجود حضرت حاضر شدند، بسیاری از علمای شهر نجف بعد از گذراندن سطوح علمی در شهر نجف، این شهر را به مقصد قم ترک کردند تا به برکت وجود حضرت معصومه(س) بتوانند از خرمن دانش و علوم اسلامی بیشتر بهره بگیرند؛ از آن جمله حضرات آیات عظام مرعشی نجفی، بروجردی، گلپایگانی، امام خمینی در عصر حاضر هستند.

در بیان احوالات آیت الله العظمی بروجردی است که : « در زمان رضاشاه، شاه عربستان سعودی به ایران آمده و برای آیت العظمی بروجردی(ره) هدایایی می فرستد و از ایشان درخواست ملاقات می کند. آقا از هدایا فقط قرآن و مقداری از پرده کعبه را قبول، و مابقی را رد می کند و همچنین ملاقات را نیز نمی پذیرد. وی درباره علّت این امر می فرماید: «این شخص (شاه عربستان) اگر قم بیاید و به زیارت حضرت فاطمه معصومه نرود توهین به آن حضرت خواهد بود و من به هیچ وجه، تحمّل آن را ندارم.»

زعیم بزرگ حوزه علمیه قم هنگام زیارت حضرت معصومه(س) آداب خاصی را رعایت می فرمود از آن جمله مرتب به حرم حضرت معصومه مشرف می شد و هنگام خروج از حرم مطهّر آن بانو، عقب عقب می آمد و برای رعایت ادب، به ضریح، پشت نمی کرد. حتی از تولیت وقت خواسته بودند نام ایشان را در لیست خدام افتخاری حضرت ثبت کنند.

آیت الله بروجردی هنگام ساخت مسجد اعظم قم وصیت کرده بودند که قبر ایشان را بر سر راه ورود نمازگزاران مسجد اعظم و زائران کریمه اهل بیت(ع) به سمت حرم مطهر قرار دهند تا این مرقد مسیری برای نشستن غبار پاهای خسته زائران حضرت معصومه(س) باشد.

در احوالات امام خمینی(ره) آمده است:« امام خمینی(ره) قبل از تبعید هر روز غروب بعد از درس تا هنگام نماز به حرم مطهر حضرت معصومه مشرف می شد و این سیره مستمر ایشان بود.

امام هنگام ورود به حرم، مقید بود از قسمت پایینِ پای مرقد وارد حرم شود و سپس نزدیک ضریح، زیارتنامه و دو رکعت نماز می خواند و از همان پایین پا برمی گشت.

هیچ وقت امام، بالای سر نمی رفت؛ گویا این کار (آمدن از بالا) را نوعی بی احترامی به آن حضرت می دانست. امام خمینی(ره) علاوه بر زیارت در مجالس عزای حرم شرکت می کرد و بی اختیار، هنگام روضه، اشک می ریخت و اوّلین درسِ فلسفه خویش را در یکی از حجرات صحن بزرگ برقرار کرد.

حجت الاسلام دهدست در گفت وگویی درباره چرایی انتساب معصومه به دختر موسی بن جعفر(ع) گفته است: عنوان معصومه هم در اثر شان والا و پرهیزکاری و ایمان بسیاری است که این بانوی باکرامت داشته است. اولیای خدا ایشان را به عنوان معصومه نام می نامند، به این علت که معصومیت و پاکدامنی در وجود ایشان اثبات شده بود.

همین طور است. در سه روایت نقل شده است که نام «معصومه» را به آن حضرت نسبت داده‌اند. ازجمله اینکه شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا علیه‌السلام از آن حضرت نقل کرده است که خواهر بزرگوار خود را «فاطمه معصومه» نامیدند.

او بیان می کند: در وهله اول باید دقت شود که از این جهت که مرقد مطهر آن حضرت در طول تاریخ پناهگاه درماندگان و مستمندان بوده و همه مردم، نه تنها شیعیان بلکه حتی برادران اهل سنت هم توجه و ارادت خاصی به آن حضرت داشته اند و از سمت ایشان حاجت روا شده اند، در طول زمان به عنوان کریمه اهل بیت علیهم‌السلام شناخته شدند.

این استاد حوزه در مورد اهمیت قرائت زیارتنامه برای حضرت معصومه عنوان می کند: پس از حضرت عباس و حضرت علی اکبر علیهما السلام تنها برای حضرت معصومه سلام‌الله علیها زیارت‌نامه نقل شده است. این زیارت نامه را امام رضا علیه‌السلام با مضامین و آموزه‌های والا به ما آموخته‌اند که طی آن تاکید می‌کنیم که آن بانوی بزگوار در روز قیامت شفیع ما باشد. مشخص است وقتی امام رضا علیه‌السلام این گونه برای آن بانو زیارت‌نامه خوانده‌اند، باید ایشان دارای منزلت عظیمی باشند که فیض و برکات بسیاری برای ما نیز دارد.

 

یا فاطمة اشفعی لی فی الجنة؛ چه کسانی شفاعت می شوند؟

یکی از عبارت‌هایی است که در زیارتنامه حضرت معصومه آمده و از این جهت که این زیارتنامه از سوی معصوم صادر شده بسیار محل تامل است.

زیارتنامه حضرت معصومه (س) شناسنامه معرفی این مخدره عالی مقام است. حضرت امام رضا (ع) با این زیارتنامه مقامات این مخدره را بیان فرمودند.

با توجه به طلب شفاعتی که در این فراز از حضرت معصومه (س) می‌کنیم از کلمه شأن در ادامه این فراز زیارتنامه نیز اینگونه برداشت می‌شود که این شأن همان حق شفاعت است.

در باب مقام شفاعت حضرت معصومه (س) ذکر این روایت خالی از لطف نیست که امام صادق (ع) فرمودند: «الا ان للجنة ثمانیة ابواب ثلاث منها الی قم فی‌ها امراة هی من ولدی اسم‌ها فاطمة بنت موسی، تدخل بشفاعت‌ها شیعتی الجنة باجمعهم» یعنی آگاه باشید بهشت هشت در دارد که سه در آن به سوی قم است. بانویی از فرزندان من در آنجا وفات می‌کند که نامش فاطمه دختر موسی است. همه شیعیان ما به شفاعت او وارد بهشت می‌شوند.»

حقیقت امر این است که در مورد بعضی از امامزادگان مثل وجود نازنین حضرت عباس (ع) و حضرت علی اکبر (ع) و حضرت معصومه (س) شواهد و قرائنی وجود دارد که عصمت را برای آنان ثابت می‌کند.

در مورد حضرت معصومه (س) یکی از شواهد این است که در روایتی از امام رضا (ع) به صراحت از نام معصومه برای آن بانوی بزرگوار استفاده شده است در حالی که اسم آن حضرت فاطمه بوده است.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.